Երրորդը...

Ամփոփում

Արամ Խաչատրյանի 3-րդ Սիմֆոնիայի մասին մեր հոդվածն այդպես վերնագրվեց մերկողմից ընդգծելով խորհրդային երաժշտության մեջ դրա հայտնվելու փաստը, չնայած սկզբում կոմպոզիտորն իր ստեղծագործությունն անվանել է «Հանդիսավոր պոեմ», հետո Սիմֆոնիա-Պոեմ... Կոմպոզիտորը երկում արտահայտեց իր ամբողջ հպարտությունը, ֆաշիստական Գերմանիայի նկատմամբ հաղթանակ տարած խորհրդային ժողովուրդի հանդեպ: Նրա սիրտը չէր կարող զսպել այս զգացումների ահռելիությունը: Այն, ինչ անհրաժեշտ էր, վիթխարի սիմֆոնիկ ձևի գաղափարն էր՝ սիմֆոնիկ հնչողության բազմաշերտ աճով: Մեծ սիմֆոնիկ նվագախումբ, երգեհոն, տավիղներ, լարային քառյակ, տասնհինգ (հնարավոր է, քսան ) մենակատար շեփորներ՝ սա էր սիմֆոնիայի գործիքային կազմը: Այո, Սիմֆոնիայում ամեն ինչ չափազանցված էր: Եվ դա չէր կարող չլինել: Սիմֆոնիան գրել է մի կոմպոզիտոր, ով խոր ու վեհ ընկալում էր իր դարաշրջանը՝ հիացած նրա հերոսներով: Բայց 1948 թվականն էր: Բոլշևիկների համամիութենական կոմունիստական կու- սակցության Կենտկոմի որոշումը՝ նախագահությամբ Կենտկոմի քարտուղար Ա . Ա. Ժդանովը 1948 թվականի հունվարին կազմակերպեց խորհրդային երաժշտության գործիչների ժողովը: Փետրվարի 10-ին հայտնվեց Կենտրոնական կոմիտեի «Վ. Մուրադելիի «Մեծ բարեկամություն» օպերայի մասինե որոշումը: Ընթացքում բուռն քննադատության են ենթարկվել համաշխարհային համբավ վաստակած կոմպոզիտորները՝ Ս. Պրոկոֆևը, Ն. Մյասկովսկին, Դ. Շոստակովիչը, Ա. Խաչատրյանը: Քաղաքական փաստաթուղթը անխտիր նրանց մեղադրում էր «հակաժողովրդական ֆորմալիստական միտումին » հարմարվելու մեջ: Քննադատության առարկա են դարձել վերջին ստեղծագործությունները՝ Ս. Պրոկոֆևի՝ սոնատները, 5-րդ Սիմֆոնիան, Դ. Շոստակովիչի 8-րդ և 9-րդ Սիմֆոնիաները, Ա. Խաչատրյանի ստեղծագործությունները՝ Սիմֆոնիա-Պոեմ (3-րդ Սիմֆոնիա), թավջութակի Կոնցերտը, 2-րդ Սիմֆոնիան և նույնիսկ «Գայանե» բալետը: Խաչատրյանը սուր քննադատության է ենթարկվել՝ որպես Կոմպոզիտորների միության կազմկոմիտեի ղեկավարներից մեկը: Արամ Խաչատրյանի Սիմֆոնիա-պոեմը (3-րդ Սիմֆոնիա) գրվել է 1947 թվականին և առաջին անգամ հնչել է նույն համերգում Պրոկոֆևի 6-րդ Սիմֆոնիայի հետ միասին՝ 1947 թվականի դեկտեմբերի վերջին Լենինգրադում՝ Լենինգրադի ֆիլհարմոնիկ սիմֆոնիկ նվագախմբի կողմից՝ Ե. Մռավինսկու ղեկավարությամբ, և մի քանի օր անց Մոսկվայում՝ Կոնսերվատորիայի Մեծ դահլիճում: Երկար տարիների ընդմիջումից հետո Խաչատրյանի Սիմֆոնիա-պոեմը (3-րդ Սիմֆոնիա) Մոսկվայում հնչեց Մոսկվայի ֆիլհարմոնիկ սիմֆոնիկ նվագախմբի կատարմամբ՝ Կ. Կոնդրաշինի ղեկավարությամբ: Արամ Խաչատրյանը սիրում էր իր այս զավակին, որն այնքան անարժան քննադատության էր արժանացել: Սիմֆոնիայի չափազանցածված հնչեղությունը նա բացատրում էր սոցիալիզմ կերտող երկրի հերոսական իրականության իր ընկալմամբ և ֆաշիզմի ժանտախտը հաղթահարելու: