Պետրոս Պիանքինի եւ Մխիթարեան Ս. Հարք. մի քանի նկատողութիւններ
Ամփոփում
Վենետկոյ Մխիթարեան Ս. Հարք իւրայատուկ երաժշտական աւանդութեան մը սատարողները, զար-գացնողները, պահպանողները եւ ժառանգողները եղած են եւ կը շարունակեն ըլլալ: Իտալացի երաժշտահան, նուագավար, ջութակահար ու մանկավարժ Pietro Bianchini (1828-1905 թթ.), եւ կամ ինչ-պէս Հայ իրականութեան մէջ ան նկարագրուած է՝ «իտալացի կտրիճ երաժիշտ ... Պ. Պետրոս Պիանքինի», ծանօթ է գլխաւորաբար Վենետկոյ Մխիթարեան Ս. Հարց եղանակներու արձանագրման ու մշակման հա-մար, իսկ իր ստեղծագործութիւններէն ամենէն տա-րածուածը «Բա՜մ. փորոտան» երգն է, որ Հ. Ղեւոնդ Ալիշանայ (1820-1901 թթ.) 1850-ի Երգ ու գնացք զօրացն հայոց ընդ Վահանայ Մամի կոնենոյ ի Շաւարշական դաշտին վրէժք գործէն հատուած մըն է:
Հղումներ
Իւթիւճեան Հ., «Թռուցիկ ակնարկ մը Վենետկոյ Մխիթա-րեան Ս. Հարց երաժշտական վաստակին վրայ, //Բազմավէպ, 2017 (3-4)
Utidjian, H., “Les Péres mékhitaristes vénitiens et la musique sacrée arménienne: les grandes figures et leur héritage”, Գլուխ Ժ., Jubilé de l’Ordre des Péres mékhitaristes – Tricenteneaire de la maison mÉre, l’Abbaye de Saint-Lazare 1717-2017, խմբ. Outtier, B. եւ Yevadian M. K., Sources d’Arménie, Լիոն, 2017.
Տնտեսեան Ե. Մ., Նկարագիր երգոց Հայաստանեայցս Ս. Եկեղեցւոյ, Կոստանդնուպոլիս, 1874 թ.
Utidjian, H., Pietro Bianchini and an ode for the Armenian Patriarch վերոյիշեալ մենագրութեան երրորդ գլուխը՝ “Bianchini and Pam Porodan” խորագրով: Uthiddzhean H., Pietro Bianchini and an ode for the Armenian Patriarch, verohisheal menagruthean yerrord glukh’՝ “Bianchini and Pam Porodan” khoragrov
https://youtu.be/Vv0VkG2E1wI 1914-ի թողարկման համար (Orfeon Record 11598, matrix: X 2006) եւ https://youtu.be/0cE5g6U1ONU 1917-ի թողարկման համար (Columbia E 3459: 28014-F, matrix 58297)
Բժշկեան Հ. Մինաս, Երաժշտութիւն (Վենետիկ, 1805), աշխ. Արամ Քերովբեան, Եր., 1997 թ.
Utidjian H., “Scriptor, cantor, notator: The case of the Armenian neumes”, (Eds.) Elisa De Luca, Jean-Franջois Goudesenne, Ivan Moody, Scriptor, Cantor and Notator: The Materiality of Sound in Chant Manuscripts, Musicalia Antiquitatis et Medii Aevi (MUSAM), Brepols (հրատարակման ընդունուած)
Իւթիւճեան Հ., «Ս. Ղազարու եկեղեցական երգեցողութե-ան աւանդութիւնը եւ Հ. Ղեւոնդ Տայեանի շարակնոցի ձայնագ-րութիւնը», //Բազմավէպ 2018 (1-2)
Utidjian H., Tntesean and the Music of the Armenian Hymnal, Mervart, 2017.
Տայեան Հ. Ղեւոնդ, «Գերպ. Կիւրեղեան Արքեպիսկոպոս եւ Հայ Եկեղ. Երաժշտութիւնը», //Բազմաւէպ, Ապրիլ 1923 (4)
Հմմտ. Աւետիքեան Հ. Գաբրիէլ, Բացատրութիւն Շարա-կանաց, Վենետիկ, 1814 թ., էջ զ, նաեւ Տնտեսեան Ե. Մ., Նկա-րագիր Երգոց Հայաստանեայցս Եկեղեցւոյ, Կոստանդնուպոլիս, 1874 թ., էջ 140-142
Հացունի Հ. Վարդան, Պատմութիւն Հայոց Աղօթամատոյ-ցին, Վենետիկ, 1965 թ., (յետ մահու հրատարակութիւն)
(Սոփերք Հայկականք, Վենետիկ, 1853 թ., ԺԴ, էջ 37-38. մէջբերումը քաղեցինք Նիկողոս Թահմիզեանի աշխատութեէ-նէն՝ Թահմիզեան Ն., Ներսէս Շնորհալին երգահան եւ երա-ժիշտ, Եր., 1973 թ.)
Իւթիւճեան Հ., «“Ահա՛ ազգային կենաց ճշմարիտ պատ-կերը”. Յոյն Օսմանեան երաժշտագէտի մը տպաւորութիւնները Կոմիտաս Վարդապետի Պոլսոյ համերգի մասին», /Կոմիտասի թանգարան-ինստիտուտի տարեգիրք, Հատոր Գ., խմբ. Շախ-կուլեան, Տ., Եր., 2018 թ.
Կոմիտաս Վարդապետ, Նամականի, աշխ. Գուրգէն Գասպարեան, Եր., 2009 թ.
Սահակեան Լ., «Կոմիտաս Վարդապետը եւ Մխիթարեան Միա-բանութիւնը», Վենետիկի Մխիթարեան Միաբանութիւն 300, Միջազգային Գիտաժողով. Զեկուցումներու Ժողովածու, Եր., 2018 թ.
Երգեցողութիւնք Սրբոյ Պատարագի Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցւոյ փոխադրեալ եւ ներդաշնակեալ յերիս եւ ի չորս ձայնս ի ձեռն Մ. Եկմալեան, Լէյպցիկ եւ Վիեննա, 1896 թ., Եկմալեանի (անթուակիր) «Յառաջաբան»-ի (երկրորդ էջ)
Կոմիաս, «Երգեցողութիւնք Ս. Պատարագի», Արարատ, 1898 թ. (3-4)
Utidjian, H., Treasures of the earliest Christian nation: Spirituality, Art and Music in Mediaeval Armenian Manuscripts, Royal Canonry of the Premonstratensians at Strahov in Prague, 2018, էջ 244-255
Պատարագամատոյց Հայ Առաքելական Ուղղափառ Եկեղեցւոյ, աշխ. Տիրան Արք. Ներսոյեան, Ս. Սարգիս Հայ Եկե-ղեցի, Լոնտոն, 1984 թ.
Utidjian, H., “Imploring the Spirit with tearful sighs from the depths of our souls’: a confluence of music, theology and iconography within the Armenian Divine Liturgy”, խմբ. Grant White and Rossitza Schroeder, Art and Liturgy, St. Vladimir’s Seminary Press (հրատարակումը կ'ակնկալուի 2022-ին)
Utidjian H., The Music of the Armenian Hymnal: the Tntesean Corpus, Charles University in Prague, Faculty of Arts, Institute of Musicology, դոկտորային աւարտաճառ, 2016, էջ 91-98
Իւթիւճեան Հ., «Դէպի Ս. Գրիգոր Նարեկացւոյ տաղից նոր հրատարակութիւն», //Բանբեր Մատենադարանի 24(2018)
Les Chants Liturgiques de l’église Arménienne, աշխ. Bianchini, Pietro, Վենետիկ, 1877
Իւթիւճեան Հ., «Թռուցիկ ակնարկ մը Վենետկոյ Մխիթա-րեան Ս. Հարց երաժշտական վաստակին վրայ, //Բազմավէպ, 2017 թ., (3-4)
Eco U., On beauty: a history of a Western idea, Secker and Warburg, London, 2010
