«ՏԷՐ ՈՂՈՐՄԱ» հատվծ Պատարագից հոգևոր երգը.. «ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ» հեռուստահաղորդմանը

Հեղինակներ

  • Գրիգոր Պետրոսի Փիտէճեան Երևանի Կոմիտասի անվ. պետական կոնսերվատորիա

Բանալի բառեր-:

երգ, Պատարագ, Կոմիտաս, Եկմալյան, Կարա-Մուրզա, Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոս, Սփիւռք, «Երգ Երգոց»։

Ամփոփում

Մայիս ամսուան սկիզբը, հայրենի «Երգ երգոց» հեռուստատեսութեան ծրագիրն առաջնորդութեամբ արուեստագէտ պրն. Խորէն Լեւոնեանին, մեծաւ մասամբ նուիրուած էր մեր հոգեւոր կամ աւելի ճիշդ հայց. Առաքելական Սուրբ Եկեղեցւոյ երաժշտութեան, ընդգրկելով V դարու Ս. Մեսրոպ Մաշտոցէն սկսեալ մինչեւ XVIII դա րու Սիմէոն Երեւանցի կաթողիկոսը երկարող ժամակը ներկայացնեմ պրն. Լեւոնեանի արտասանած խորհրդածական արտահայտութիւնները: «Հայ երգի գոհարներ» անուամբ ծրագիր՝ Մեսրոպ Մաշտոց, Գրիգոր Նարեկացի, Մխիթար Այրիվանեցի, Կոմիտաս, Մակար Եկմալեան, ահա այսօրուայ «Երգ երգոց»-ը: Այս անունները գագաթներ են: Գագաթները մի այն հիանալու համար չեն: Նրանք, միւսներն ուզում են յաղթահարել եւ քանի դեռ լինում է յաղթահարման այդ ցանկութիւնը, ուրեմն ապրելու է հայ մշա կոյթը երբեւէ երկնելով նոր գագաթներ: Անշուշտ գագաթներն էլ տարբեր բարձրութեան են լինում, մանավանդ Նարեկացու եւ Կոմիտասի պարագայում: ...Այդ երաժշտութեան ակունքն այստեղ չէ. այն հեռու բարձունքներում է. մաքուր, հոգեւոր ծիրում, նաեւ դրա համար է այն կոչւում հոգեւոր երա- ժըշտութիւն: ...Բայց, այդպէս էլ այդ երաժշտութիւնը չի դառ նակաշրջանին մէջ ապրած ու ստեղծագործած եկե- ղեցւոյ գործերու հատընտիրներ:

Հեղինակի կենսագրությունը

Գրիգոր Պետրոսի Փիտէճեան , Երևանի Կոմիտասի անվ. պետական կոնսերվատորիա

(աւազանի անունով` Յակոբ) ծն. 1935 թ. Աղեքսանդրիա՝ Եգիպտոս։ Նախնական ուսումնստացած` տեղւոյն Պօղոսեան Ազգային Վարժարանին մէջ (երաժշտութեան ուսուցիչ՝ երաժիշտ-խմբավար Կարպիս Ափրիկեան): Փ. ավարտել է Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան Դպրեվանքը (երաժշտութեան դասընթացքի ուսուցիչը՝ Համբարձում Պէրպէրեան, եկեղեցական երաժշտութեան ուսուցիչ՝ շարական-գէտ Գնէլ Վրդ. Ճէրէճեան: Աշակերտութեան, իսկ 3-րդ տարին կը ստանձնէ դասապետութեան պարտականութիւն, որմէ յետոյ իրեն կը վստահուի դպրապետի պաշտօնը, կը յաճախէ Պէյրութի Պետական Երաժշտանոցը, միաժամանակ կը դառնայ ուսուցիչ Դպրեվանքի եւ կը վարէ Կաթողիկոսարանի Ս. Գրիգոր Լուսաւորիչ Մայր Տաճարի երաժշտապետութեան պատասխանատու պաշտօնը (պահանջն էր խորունկ ճանաչում եւ ծանօթութիւն Հայ եկեղեցական երաժշտութեան եւ զայն կատարելու ու երգչախումբ ղեկավարելու կարողութիւն): 1960-ին, կը կազմէ 30 հոգինոց արական խումբ մը, յատկապէս հանդիսաւոր օրերուն երգելու համար Կոմիտաս Վրդ. մշակած Պատարագը Մայր Տաճարէն ներս: 1962-ին, Նիւ-Եորք հաստատուելէ ետք, Կոմիտաս Վրդ. համբաւաւոր 5 սաներէն` Միհրան Թումաճանի աջակցութեամբ կը կազմէ «Գուսան» երգչախումբը՝ 10 տարի շարունակ։ 1964-ին, պարուսոյց Նուարդ Համբարեանի հետ կը հիմնէ 120 հոգինոց Ամերիկայի 1-ին երգի-պարի անսամպլը, որ Նիւ-Եորքի Համաշխարհային Տօնավաճառին մէջ Հայոց յատկացուած օրին, յատուկ ամբողջական ծրագրով 10,000-է աւելի Հայ եւ օտար հասարակութեան կը հրամցնէ Հայ ժողովրդական երգն ու պարը: Այս առթիւ Փ. արժանացաւ Նիւ-Եորքի նահանգի Կառավարիչ՝ Nelson Rockefeller-ի գնահատական եւ շնորհաւորական Վկայագիրին։ Փ. յաճախեց Նիւ-Եորքի հռչակաւոր Մաննէս երաժշտանոցը, որմէ, որպէս երգչախմբային ղեկավարի, վկայուեցաւ Պսակաւորի (B.S.) տիտղոսով: Ապա, աւելի խորացնելով իր երաժշտագիտական ուսումը Հանթըր Գոլէճի մէջ, ստացաւ Մագիստրոսի (M.S.) տիտղոս: Ան, տարիներով դասաւանդած է Նիւ-Եորքի Պետական Վարժարանէ ներս որպէս վկայեալ երաժշտութեան ուսուցչի: 1969-ին, որպէս Սփիւռքահայ երաժիշտ, Հայաստանի Արտասահմանի Հետ Մշակութային Կապերի Կոմիտէին կողմէ կը հրաւիրուի Հայրենիք՝ մասնակցելու Կոմիտաս Վրդ. ծննդեան 100-ամեակի տօնակատարութեանց:Փ. 1969-1970 ուս.տարեշրջանին, կը վարէ Մաննէս երաժշտանոցի երգչախումբի փոխ-ղեկավարի պաշտօնը: Փ. եղաւ Նիւ-Եորքի Հայ Մշակութային Միութեան,այժմ Համազգային, հիմնադիր անդամներէն մին եւ իր «Գուսան» երգչախումբը դարձուց հիմն ու կորիզը նորակազմ միութեան: 1970-1981, ան կը ղեկավարէ ՆիւԵորքի Ս. Վարդան Մայր Տաճարի արհեստավարժ երգչախումբը, զոր ինք հիմնած էր: Լարային եւ փողային գործիքներու խումբերով իր մշակած կրօնական ուազգային-յեղափոխական երգերով ելոյթները ցարդ կը մնան անզուգական: Իր յօրինումներէն եւ մշակումներէն ոմանք կատարուած են Լիբանանի, Սուրիոյ,Եգիպտոսի, Յորդանանի, Իրաքի, Հայաստանի, Գանատայի, Յունաստանի, Արժանթինի, Ֆրանսայի, եւ Միացեալ Նահանգներու զանազան քաղաքներուն մէջ: Փ., երաժշտական ուսումնասիրութիւններով եւ քննախօսականներով կը մասնակցի Հայ մամուլին (Սփիւռք եւ Հայրենիք): Ան, յատուկ դասախօսութիւններովելոյթներ ունեցած է եւ կ’ունենայ Միացեալ Նահանգաց Նիւ-Եորքի, Նիւ-Ճըրզիի, Պոսթոնի, Կլէնտէյլի, Ֆրէզնոյի, Վալիի, Սան Ֆրանսիսկոյի, Ուաշինկթոնի,Միշիկընի, ինչպէս նաեւ Մոնթրէալի (Գանատա) ու Աղեքսանդրիոյ (Եքիպտոս) Հայ գաղութներուն մէջ: Իր երաժշտական գործերը հրատարակուած են ՄայրԱթոռ Ս. Էջմիածնի Կաթողիկոսութեան պաշտօնաթերթ «Էջմիածին»-ին մէջ, Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան պաշտօնաթերթ «Հասկ»-ին մէջ, ինչպէսնաեւ Առաջնորդարաններու եւ Համազգայինի կողմէ: Հեղինակ է 4 գիրքերու. «Հայ Յեղափոխական Երգերուն Տեղը Հայ Երաժշտութեան Պատմութեան Մէջ»`հրատ. Նիւ-Եորք, «Գրիգոր Նարեկացի Շարականագի՞ր»՝ հրատ. Էջմիածին, «Անձինք Նուիրեալք-Շարականը», Նիւ-Եորք, Սիս հրատ. եւ «Քրիստափոր Կարա-Մուրզա» մենագրութիւն, Եր., ԵՊԿ հրատարկչութիւն, 2013 թ.: Մեծ Եղեռնի 90-ամեակին առթիւ, հրատարակուեցաւ նահատակաց յիշատակին նուիրուած «Եր-գապսակ» անուն խտասալիկը (երգչախմբային եւ նուագախմբային) ղեկավարուած Գ. Փիտէճեանի կողմէ: Փ. արժանացած է ոսկեպատ ճպոտի, բազում գնա-հատագիրներու եւ յուշատախտակներու: Առ ի գնահատութիւն իր երաժշտական տասնամեակներու ազգօգուտ գործերուն, Նոյեմբեր 11, 2007-ին, Փիտէճեան արժանացաւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ. Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Հայրապետի սրբատառ Կոնդակին եւ Ս. Ներսէս Շնորհալի պատուոյ բարձր շքանշանին: Հոկտեմբեր 5, 2008-ին «Համազգային Հայ Կրթական եւ Մշակութային Միութիւն»-ի Կեդրոնական Վարչութիւնը ոսկեայ մե տալով պարգեւատրեց Փ. վկայագրին վրայ հաստատելովթէ` ան «Երկարամեայ անսակարկ նուիրումով ծառայած է հայ երաժշտութեան ծանօթացման եւ զարգացման աշխատանքին»: Հոկտեմբեր 17, 2008-ին «Հայաստանի Ազգային Գրադարան»-ի Ընդհանուր Տնօրէնին` պատուարժան Տիար Դաւիթ Սարգսեանի ազնիւ տնօրինութեամբը կազմակերպուեցաւ Փ. 3 գիրքերուն եւ«Երգապսակ Եղեռնի Նահատակաց Յիշատակին» խտասալիկին նուիրուած յատուկ շնորհանդէս, ուր իր գործերը հանգամանօրէն ներկայացուելէ յետոյ «Կոմպոզիտորների Եւ Երաժշտագէտների Միութիւն»-ի նախագահը` Տիար Ռոբերթ Ամիրխանեան, բարձր գնահատելով Փ. վաստակը, պաշտօնապէս յայտարարեցանոր անդամակցութիւնը (Ամիրխանեանի խօսքերով) «Հայ երաժշտական մշակոյթին միջնա բերդ հանդիսացող Կոմպոզիտորների Եւ Երաժշտագէտների Միության»։ Ապա մեծ հանդիսութեամբ Փ. յանձնեց անդամակցութեան տետրակն ու քարդը: Հոկտեմբեր 23, 2010-ին, Երեւանի Կոմիտասի Անուան Պետական Կոնսերվատորիայի Ընդհանուր Տնօրէն` Տիար Սերգէյ Սարաջեանի բարձր տնօրինութեամբ Կոնսերվատորիայի հրատարակչական բաժնի՝ «ԵՊԿ հրատարակչության» Տնօրէնուհի, երաժշտագիտուհի` Տիկին Գոհար Շագոյեանի ներածական խոսքով եւ կազմակերպչական աշխատանքներով, Արամ Խաչատուրեան ՏունԹանգարանի դահլիճին մէջ, պերճաշուք հանդիսութեամբ` երգչախումբերու, մեներգողներու, նուագողներու կատարումներով (նաեւ Փ. գործերէն) եւ դասախօսներու, փրոֆէսորներու ելոյթներով, ինչպէս նաեւ Ն.Ս.Օ.Տ.Տ Գարեգին Բ. Ամենայն Հայոց Հայրապետին ներկայացուցիչ` Բարձր Տ. Տաթեւ Արք. Սարգիսեանի փոխանցած Վեհափառ Հայրապետին օրհնութիւններով,շնորհաւորանքներով, քաջալերանքներով ու իր ալ անձնական յուշերու զուարթ պատումներով եւ խանդավառմաղթանքներով նշուեցաւ Փ. ծննդեան 75-ամեակն ու գործունէութեան 50-ամեակը: Նաեւ կատարուեցաւ շնորհանդէսը Կոնսերվատորիայի պաշտօնական պարբ-րաթերթի` «Երաժշտական Հայաստան» միջազգային երաժշտագիտական ամսագրի հանդէսի 2 ()372010 թիւին, զոր նուիրուած էր Փ. ծննդեան 75-ամեակին: Հոկտեմբեր 29, 2010-ին, Երեւանի Կոմիտասի Անուան Պետական Կոնսերվատորիայի յարգարժան Տնօրէնի նախագահութեամբ ժողովի հրաւիրուած «Գիտխորհուրդ»-ի որոշման համաձայն, Տիար Սերգէյ Սարաջեան, իր Տեսչարանին մէջ, ի ներկայութեան երաժշտագէտներու պատուական խումբի մը, մեծ ուրախութեամբեւ հանդիսաւորութեամբ Գ. Փ. յանձնեց «Պատուաւոր Փրոֆէսորի Կոչում»-ի վկայականը, Կոնսերվատորիայի Բարձրագոյն պատիւը: Գ. Փ. իր ազգային համոզումներով ու գործունէութիւններով, իր ունեցած երաժշտական բազմակողմանի հմտութիւնով խորք ու որակ տուած է եւ կու տայ Նիւ Եորքի եւ շրջակայքի Հայ գաղութի մշակութային կեանքին:

Ներբեռնումներ

Հրատարակվել է

2018-03-22

Ինչպես մեջբերել

Փիտէճեան Գ. Պ. (2018). «ՏԷՐ ՈՂՈՐՄԱ» հատվծ Պատարագից հոգևոր երգը. «ԵՐԳ ԵՐԳՈՑ» հեռուստահաղորդմանը . Երաժշտական Հայաստան, 1(54), 18–23. Retrieved from https://yerazhshtakanhayastan.am/index.php/ma/article/view/8

Թողարկում

Հտ․ 1 Հմր․ 54 (2018): Երաժշտական Հայաստան

Բաժին

Հոդված