ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ԳՈՐԾԻՔԱԴԱՐԱՆԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԷՋԵՐ
Բանալի բառեր-:
Գործիքադարան, ժողովրդական նվագարաններ, վերակառուցված նվագարանների ընտանիք, նվագարանների երեք հիմնական տիպային խմբեր, փողային, լարային, հարվածային, գործիքագիտություն, գործիքաշինություն, նվագարանագործ, վարպետԱմփոփում
Ժողովրդական գործիքադարանի ուսումնասիրության պատմությանը նվիրված որևէ աշխատություն մեզանում չկա, այդ իսկ մտահոգությամբ ձեռնամուխ եղանք հայ երաժշտագիտության մեջ ժողովրդական նվագարանների և կատարողականության ուսումնասիրման բնագավառում այդ բացը հնարավորինս լրացնելու: ծիքներ: Դրանց ստեղծման ու զարգացման մեջ ներդրում ունեն աշխարհի բոլոր ժողովուրդները, այդ թվում և հայերը: Ինչպես Հայաստանը շրջապատող արևելյան տարածաշրջանում, նույնպես և հայոց մեջ ժողովրդական նվագարանները հարուստ են ու բազմազան: Դրանց տարածվածության սահմանները որոշելու, զարգացման ընթացքի պատկերը սահմանելու համար մասնագետները դիմում են նախ մեր օրերում հնչող նվագարաններին և նվագարանային երաժշտությանը, ժողովրդական, գուսանական և աշուղական երգերին, ինչպես նաև հայ պատմիչների ժառանգությանը, մանրանկարչությանը, պատմական հուշարձաններին ու հնավայրերում պեղված գտածոներին, ժայռապատկերներին ու տա- պանաքարերին և այլն, այսինքն՝ այն ամենին, որտեղ կան հիշատակումներ և դրոշմանկարներ նվա- ծիքներ: Դրանց ստեղծման ու զարգացման մեջ ներդրում ունեն աշխարհի բոլոր ժողովուրդները, այդ թվում և հայերը: Ինչպես Հայաստանը շրջապատող արևելյան տարածաշրջանում, նույնպես և հայոց մեջ ժողովրդական նվագարանները հարուստ են ու բազմազան: Դրանց տարածվածության սահմանները որոշելու, զարգացման ընթացքի պատկերը սահմա նելու համար մասնագետները դիմում են նախ մեր օրերում հնչող նվագարաններին և նվագարանային երաժշտությանը, ժողովրդական, գուսանական և աշուղական երգերին, ինչպես նաև հայ պատմիչնե րի ժառանգությանը, մանրանկարչությանը, պատմական հուշարձաններին ու հնավայրերում պեղված գտածոներին, ժայռապատկերներին ու տա պանաքարերին և այլն, այսինքն՝ այն ամենին, որտեղ կան հիշատակումներ և դրոշմանկարներ նվա-
Հղումներ
Կոմիտաս, Հոդվածներ և ուսումնասիրություններ, Եր., 1941 թ.: էջ` 197։ Komitas, Hodvatsner ev usumnasirutyunner, Yer., 1941 t.
Բրուտյան Մ. Ա., Հայ քաղաքային ժողովրդական երաժշտության կատարողական արվեստի պատմության էջեր, Երգ, 2001 թ.: Brutyan M. A., Hay qaghaqayin zhoghovrdakan erazhshtutyan kataroghakan arvesti patmutyan ejer, Yerg, 2001 t.
Кочарян А., Армянская народная музыка., М., 1939. Kocharyan A., Armyanskaya narodnaya muzyka., M., 1939.
- Քոչարյան Ա., Միափող սրինգ: ՀՍՍՀ ԳԱ Տեղեկագիր հասարակական գիտությունների, Եր., 1962, թիվ 11: Qocharyan A., Miapogh sring., HSSH GA Teghekagir hasarakakan gitutyunneri., Yer., 1962 t., tiv 11. - Քոչարյան Ա., Երաժշտական գործիքները Հայաստանում. փողային խումբ: Պատմա-բանասիրական հանդես, 1963, թիվ 3: Qocharyan A., Yerazhshtakan gortsiqnere Hayastanum. Poghayin khumb. Patmabanasirakan handes, 1963, tiv 3.
- Кочарян А., Ударные и духовые народные музыкальные инструменты в Армении (Автореферат диссертации)., Ер., 1965. Kocharyan A., Udarnye i dukhovye naridnye instrumenty v Armenii (Avtoreferat dissertatzii)., Yer., 1965.
- Քոչարյան Ա., Երաժշտական գործիքները Հայաստանում: //Գիտություն և տեխնիկա, թիվ 1, 1970, էջ` 8-11: Qocharyan A., Yerazhshtakan gortsiqnere Hayastanum. Gitutyun ev tekhnika, tiv 1., 1970. - Քոչարյան Ա., Երաժշտական գործիքները Հայաստանում: Գիտություն և տեխնիկա, թիվ 2, 1970, էջ` 51-54 խոսության հրապարակումը՝ ձեռագրերի հիման վրա/: Qocharyan A., Yerazhshtakan gortsiqnere Hayastanum. Gitutyun ev tekhnika, tiv 2., 1970.
/Արամ Քոչարյան. ծննդյան 100-ամյակին նվիրված գիտաժողովի նյութեր, Եր., 2004: /Aram Qocharyan. Tsnndyan 100-amyakin nvirvats gitazhoghovi nyuter. Yer., 2004 Պիկիչյան Հ., Հայ ավանդական նվագարաններին նվիրված Արամ Քոչարյանի ուսումնասիրությունները, /Արամ Քոչարյան. ծննդյան 100-ամյակին նվիրված գիտաժողովի նյութեր, Եր., 2004: Pikichyan H., Hay avandakan nvagarannerin nvirvats Aram Qocharyani usumnasirutyunnere., /Aram Qocharyan. tsnndyan 100-amyakin nvirvats gitazhoghovi nyuter. Yer., 2004.
Պիկիչյան Հ., Հայ ավանդական նվագարաններին նվիրված Արամ Քոչարյանի ուսումնասիրությունները, /Արամ Քոչարյան. ծննդյան 100-ամյակին նվիրված գիտաժողովի նյութեր, Եր., 2004: Pikichyan H., Hay avandakan nvagarannerin nvirvats Aram Qocharyani usumnasirutyunnere., /Aram Qocharyan. tsnndyan 100-amyakin nvirvats gitazhoghovi nyuter. Yer., 2004.
Քոչարյան Ա., Երաժշտական գործիքները Հայաստանում, Եր., 2008 թ.: Qocharyan A., Yerazhshtakan gortsiqnereHayastanum. Yer., 2008 t.
Լութֆուլաև Ա., Ուզբեկական ժողովրդական երաժշտական գործիքների կատարողականության պատմություն,Տաշքենտ, 2009 թ.: Lutfulaev A., Uzbekakan zhoghovrdakanyerazhshtakan gortsiqneri kataroghakanutyan patmutyun,Tashqent, 2009 t.
Բարսեղեան Է. Ա., Հայ հնագոյն նուագի պռոնզէ արձանիկը Լուվրի թանգարանում: Յառաջ (Ֆրանսիա), յունուար 5, 1992 թ.: Barsehgyan E. A., Hay hnaguyn nuagi pronze ardzagange Luvri tangaranum. Yaraj (Fransia), yunuar 5 1992 t.
